5 dakikalık okuma
Günümüzde gebelikten korunma yöntemleri sağlıklı cinsel yaşamın ve planlı aile yapısının en önemli parçalarından biri haline geldi. Bu yazımızda doğum kontrol yöntemlerinin çeşitliliğine, avantajlarına ve her birinin sunduğu farklı özelliklere detaylı bir bakış atacağız. Doğum kontrol sadece istenmeyen gebelikleri önlemekle kalmaz aynı zamanda bireylerin cinsel sağlığını korumalarına ve hayatlarını planlamalarına yardımcı olur. Doğum kontrol rehberimize birlikte göz atalım.
1. Bariyer Yöntemleri
Bariyer yöntemleri gebeliği önlemenin etkili ve pratik yolunu arayan bireyler için önemli bir doğum kontrol seçeneği sunar. Bu yöntemler, cinsel ilişki sırasında spermlerin yumurtayla buluşmasını fiziksel olarak engelleyerek gebelik riskini azaltmayı amaçlar. Kondomlar, diyafram ve rahim ağzı kapakları gibi araçlar bariyer yöntemleri arasında yer alır.
1.1 Diyafram
Diyafram rahim ağzını kapatarak spermlerin rahime ulaşmasını engelleyen esnek ve yuvarlak bir bariyer yöntemidir. Cinsel ilişki öncesinde vajinaya yerleştirilir. Diyaframın doğru şekilde kullanılması, gebelikten korunma konusunda oldukça etkili. Yumuşak silikon veya lateksten yapılmış olan diyafram rahat kullanım sunar ve doğru boyutta seçildiğinde vücuda tam uyum sağlar. Cinsel ilişki sırasında hissedilmez ve doğru kullanıldığında partner tarafından da fark edilmez.
1.2 Spermisitler
Spermisitler gebeliği önlemek için kullanılan kimyasal maddelerdir. Cinsel ilişki sırasında kullanılan diğer doğum kontrol yöntemleriyle birlikte veya tek başına kullanılabilir. Spermisitlerin temel amacı sperm hücrelerinin hareketini engelleyerek veya öldürerek yumurtayla birleşmelerini zorlaştırmak. Genellikle jeller, kremler, köpükler veya film şeklinde bulunur ve doğrudan vajinaya uygulanır.
1.3 Kondom (Prezervatif)
Kondom yani prezervatif, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmanın ve istenmeyen gebelikleri önlemenin en popüler yollarından biri. Hem erkekler hem de kadınlar için kullanılabilen bariyer yöntemi, latex, poliüretan veya doğal malzemelerden yapılıyor. Erkek kondomu sertleşmiş penise takılıyor ve spermin partnerin vücuduna girmesini engelliyor. Kadın kondomu ise vajina içine yerleştiriliyor ve benzer bir koruma sağlıyor. Dilerseniz Prezervatif hakkında tüm detayları ele aldığımızı yazımızı da inceleyebilirsiniz.
2. Hormonal Yöntemler
Hormonal doğum kontrol yöntemleri vücuttaki hormonal değişiklikleri kullanarak gebelik riskini azaltan etkili yöntemlerdir. Bu yöntemler kadın üreme sistemindeki doğal döngüyü etkileyerek yumurtlamayı engeller. Hormonal korunma yöntemleri ise şu şekildedir:
2.1 3 Aylık İğneler
Üç aylık iğneler, hormonal doğum kontrol yöntemlerinin etkili bir formu olarak karşımıza çıkıyor. Bu yöntem genellikle 'Depo-Provera' adıyla bilinen ve her üç ayda bir yapılan bir progesteron iğnesi. Üç aylık iğneler içerdikleri progesteron hormonu ile yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önler. Rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak spermin rahme ulaşmasını zorlaştırır ve rahmin iç yüzeyini incelterek olası bir döllenmiş yumurtanın tutunmasını zorlaştırır.
2.2 İmplantlar (Cilt Altı Uygulama)
Cilt altına yerleştirilen küçük çubuklar progesteron salgılayarak yumurtlamayı engeller ve rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak sperm hücrelerinin rahme ulaşmasını zorlaştırır.
2.3 Doğum Kontrol Hapları
Haplar, östrojen ve progesteron adlı hormonları içerir. Her gün düzenli olarak alındığında yumurtlamayı engeller ve rahim içindeki mukusun kalınlaşmasını sağlar böylece sperm hücrelerinin rahme ulaşmasını zorlaştırır.
2.4 Aylık İğneler
4 Aylık iğneler genellikle her ay düzenli olarak uygulanır ve içerdikleri hormonlar (çoğunlukla progesteron, bazen de östrojen) ile yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önler. İğneler, yumurtlamayı baskılayarak ve rahim ağzı mukusunu kalınlaştırarak gebeliği önler. Spermin rahme ulaşmasını zorlaştırır.
2.5 Ertesi Gün Hapı
Haplar cinsel ilişkiden sonra en kısa sürede ve genellikle 72 saat içinde alındığında gebeliği önleme konusunda oldukça etkili. Ertesi gün hapları, içerdikleri yüksek dozda hormonlar (genellikle levonorgestrel veya ulipristal asetat) sayesinde yumurtlamayı engeller. Böylece, sperm yumurtayla buluşamaz ve döllenme gerçekleşmez. Ertesi gün haplarını eczaneden reçetesiz bir şekilde alabilirsiniz.
3. Doğal Yöntemler
Doğal yöntemler kimyasal veya fiziksel doğum kontrol ürününe başvurmadan gebelikten korunma yöntemleridir. Uygulayabileceğiniz doğal korunma yöntemleri şu şekildedir.
3.1 Geri Çekilme
Geri çekilme aslında bir korunma yöntemi değildir. Erkeğin boşalma anında penisini vajinadan çekmesi esasına dayanan uzun yıllardır alışılmış bir pasif kontrol durumudur. Bu yöntem hamilelik riskini azaltmak için eski zamanlardan beri kullanılıyor. Fakat bu yöntem diğer yöntemlere göre daha fazla risk içerir.
3.2 Takvim Yöntemi
Takvim yöntemi kadının menstrual döngüsünü takip ederek doğurganlık dönemlerini belirlemeye dayalı bir doğum kontrol yöntemi. Kadınlar adet döngülerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini takip ederek yumurtlama dönemini belirlemeye çalışır. Ancak regl dönemi düzensiz olan kadınlar için bu yöntem güvenilir değildir.
3.3 Rahim İçi Araçlar (Spiral)
Rahim içi araçlar (spiral) uzun süreli ve geri dönüşümlü doğum kontrol yöntemi olarak en çok tercih edilen gebelikten korunma yöntemleri arasında. Spiral küçük T şeklinde bir cihaz olup, sağlık profesyoneli tarafından rahim içine yerleştiriliyor.
3.4 Rahim İçi Hormonlu Spiral
Rahim içi hormonlu spiral rahim içine yerleştirilen ve düşük dozda progesteron hormonu salgılayan doğum kontrol yöntemi. Spiraller rahim mukozasını incelterek ve serviks mukusunu kalınlaştırarak hamileliği önler. Ayrıca ovülasyonu (yumurtlamayı) baskılar bu da ek koruma sağlar. Hormonlu spiraller genellikle 3 ile 5 yıl arasında etkili koruma sunar ve doğurganlık spiral çıkarıldıktan sonra hızla normale döner.
3.5 Rahim İçi Araç (Normal Spiral)
Rahim içi araçlar (spiral) doğum kontrolünde en etkili seçenekler arasında olarak öne çıkıyor. Bakır içeren genellikle normal olarak adlandırılan spiraller rahim içine yerleştirilen T şeklindeki cihazlar. Bakır, sperm hücrelerini öldürerek veya hareket kabiliyetlerini sınırlayarak doğurganlığı azaltıyor. Spiral, genellikle 3 ile 10 yıl arasında etkili koruma sağlıyor ve kullanıcı tarafından müdahale gerektirmiyor.
Normal spiralin avantajlarından biri hormon içermemesi nedeniyle hormonal yan etkileri olmaması. Doğum kontrol yöntemi kullanmak isteyen kadınlar arasında popüler çünkü uzun vadeli koruma sağlıyor.
4. Cerrahi Yöntemler
Cerrahi yöntemler kalıcı doğum kontrol çözümleri arayanlar için etkili seçenekler sunuyor. Kadınlarda uygulanan tüp bağlama (tubal ligasyon) ve erkeklerde yapılan vazektomi en çok tercih edilen cerrahi yöntemler arasında.
4.1 Tubal Sterilizasyon (Kadın)
Tubal sterilizasyon, kadın doğurganlığını kalıcı olarak sonlandırmak amacıyla uygulanıyor. Bu prosedürde fallop tüpleri (yumurta ile spermin buluştuğu yer) bağlanarak veya kesilerek tüplerin geçişini engelleyecek şekilde kapatılıyor. Bu sayede yumurtanın rahme ulaşması ve döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesi önlenir. Ancak bu yöntemin kalıcı olduğunu ve geri dönülmez bir yöntem olduğunu söylemekte fayda var.
4.2 Vazektomi (Erkek)
Vazektomi, erkek doğurganlığını kalıcı olarak sonlandırmak için yapılıyor. Bu yöntemde, sperm taşıyan kanallar olan vas deferens kesiliyor spermlerin ejakülat içine karışması engelleniyor. Tubal sterilizasyon gibi bu işleminde geri dönüşü bulunmuyor. Her iki işlemde kesinlikle çocuk sahibi olmak istemeyen veya gelecekte başka çocuk sahibi olmak istemeyen kişiler için uygundur.
En Etkili Doğum Kontrol Yöntemi Hangisidir?
Doğum kontrol yöntemleri bireysel sağlık durumu, yaşam tarzı ve doğurganlık planları gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak farklı etkililik oranları sunuyor. En etkili doğum kontrol yöntemi sterilizasyondur. Bu yöntemler kalıcı ve geri dönüşsüz oldukları için uzun vadede çocuk sahibi olmayı düşünmeyenler için ideal.
Hormonal yöntemler arasında rahim içi araç (RİA) veya spiral geliyor. Bu yöntemler %99’dan fazla başarı oranıyla üst sıralarda yer alıyor Doğum kontrol hapları, prezervatif, ertesi gün hapı şeklindeki yöntemler yüksek etkililik oranlarına sahip olsa da düzenli ve tutarlı kullanım gerektiriyor. Doğal yöntemler (geri çekilme, takvim yöntemi) daha düşük etkinlik oranlarına sahip ancak bazı çiftler için daha uygun olabilir. Doğal yöntemle herhangi hormon veya tıbbi müdahale içermiyor ancak doğru uygulama gerekiyor.
